Przysięga polskiego żołnierza. Dzieje współczesne Grzegorz Ciechanowski

Celem niniejszej publikacji jest przedstawienie dziejów przysiąg polskiego żołnierza, tych wygłaszanych według przygotowanej roty, jak i ślubowań składanych pod wpływem emocji będącej wynikiem zaistniałej sytuacji. Monografia ta składa się z pięciu rozdziałów. W rozdziale pierwszym – Tradycja polskiej przysięgi wojskowej – przedstawiono kluczowe momenty kształtowania się ceremoniału oraz ewolucji tego szczególnego aktu w militarnej historii naszego państwa, zaczynając od czasów panowania Piastów, a kończąc na epoce Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Dodać należy, że treści rot przysięgi nie zawsze odnosiły się do rodzimych władców. Tak działo się w okresie Księstwa Warszawskiego, kiedy ślubowano wierność Napoleonowi, tak było też w okresie Królestwa Polskiego utworzonego po kongresie wiedeńskim, gdy deklarowano lojalność cesarzowi i królowi, czyli w rzeczywistości rosyjskiemu carowi. W tej części publikacji przedstawiono też treści przysiąg XIX-wiecznych powstań narodowych. W rozdziale drugim – Przysięga w okresie walki o niepodległą Polskę – przypomniano dzieje legionów utworzonych w 1914 roku w Krakowie i Lwowie oraz podobnych formacji, które powstały po drugiej stronie frontu, w Rosji. Ten proces przedstawiono w kontekście analizy treści przysiąg składanych przez młodych ochotników zaciągających się do polskiego wojska, a także ukazania roli, jaką pełniły tu znaki bojowe. Podobną perspektywę przyjęto, opisując okoliczności tworzenia się polskich jednostek w Rosji oraz we Francji i Włoszech po upadku caratu. Oddzielne zagadnienie stanowi omawiany tu temat przysiąg powstańców wielkopolskich i śląskich. Treść rozdziału trzeciego – Przysięga wojskowa w wielokulturowej armii – dotyczy powoływania do sił zbrojnych mężczyzn wywodzących się z różnych kręgów narodowościowych, religijnych i kulturowych II RP. W treści roty przysięgi wojskowej wprowadzonej w 1924 roku widoczne jest to zróżnicowanie. Przeanalizowano tu również działania władz wojskowych w stosunku do osób odmawiających jej złożenia. Przypomniano, że po klęsce wrześniowej w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie obowiązywała ta sama rota przysięgi, podkreślając w ten sposób ciągłość istnienia Wojska Polskiego, a w procesie tym szczególnie ważną rolę odgrywały sztandary. W rozdziale czwartym – Konspiracyjne przysięgi – przeanalizowano roty przysiąg organizacji polskiego ruchu oporu, starając się zachować układ chronologiczny i tematyczny. Uwidoczniły się tu zarówno różnice, jak i cechy wspólne, na przykład narastające wyczulenie na możliwość zaistnienia zdrady, widoczne w rotach przysiąg organizacji, niezależnie od ich ideowego charakteru. W rozdziale piątym – Od uzależnienia do suwerenności – przedstawiono ewolucję roty przysięgi wojskowej, poczynając od treści ślubowania opracowanego dla jednostek formowanych z inicjatywy Związku Patriotów Polskich, organizacji powstałej za przyzwoleniem Stalina. Zmiany zachodzące w słowach przysiąg zostały tu ukazane na tle przemian polityczno-ustrojowych zachodzących w państwie uzależnionym od Moskwy. Poddano analizie również działania obdżektorów, czyli osób odmawiających złożenia przysięgi wojskowej oraz reakcji władz na to zjawisko. Rozdział kończy analiza procesu wprowadzenia oraz wdrożenia w życie nowej roty przysięgi w państwie, które odzyskało swą suwerenność. W prowadzonej tu analizie zwrócono również uwagę na szczególną rolę sztandarów w przebiegu opisywanych ceremonii. Ze wstępu