Lublin zniszczony w latach 1939-1944 i (nie)odbudowany Praca zbiorowa

Celem albumu jest ukazanie skali destrukcji dokonanej przede wszystkim przez Niemców w okresie II wojny światowej, wskazanie zmian zaszłych w krajobrazie Lublina w ich wyniku, a także dokonanie porównania wyglądu wybranych obiektów i miejsc zniszczonych we wrześniu 1939 r., w trakcie wysiedleń Wieniawy, w wyniku likwidacji lubelskiej dzielnicy żydowskiej, sowieckiego bombardowania w maju 1944 r. oraz w czasie walk o miasto w lipcu tego roku z ich stanem pierwotnym oraz dzisiejszym. Dlatego konstrukcja albumu opiera się na porównawczym układzie fotografii ułożonych w cyklach czasowych: przed wojną – w trakcie wojny – tuż po wojnie – współcześnie. Taki zabieg pozwala czytelnikowi odbyć wizualną podróż w czasie i przestrzeni Lublina.

Album podzielono na rozdziały odpowiadające poszczególnym etapom zniszczeń miasta. Główny podział terytorialny obejmuje trzy charakterystyczne obszary Lublina: Wieniawę, Stare Miasto oraz teren dawnego getta (Podzamcze), obszar Krakowskiego Przedmieścia i Placu Wolności. W ramach tego podziału zdjęcia ułożono chronologicznie, przypisując je do czterech kluczowych momentów historycznych: bombardowań z 1939 r., wysiedleń z Wieniawy, likwidacji getta w 1942 r. i walk w lipcu 1944 r. Przyjęty układ pozwala śledzić odrębną historię każdej dzielnicy, a zarazem wpisuje ją w szerszy kontekst wydarzeń wojennych. Zestawienie fotografii sprzed zniszczeń z obrazami ruin, a następnie ze stanem (nie)odbudowanym uwypukla skalę strat. Przez bezpośrednie porównanie „dawniej i dziś” odbiorca lepiej rozumie konsekwencje wojny dla całego miasta. Może dostrzec zarówno bezpowrotną utratę pewnych obiektów, jak i ciągłość miejskiej tkanki tam, gdzie udało się ją odbudować. Kryterium porządkowania materiału była też symbolika. Preferowane były kadry miejsc i obiektów o znaczeniu historycznym, np. katedra, synagogi, rynek Starego Miasta. Takie fotografie niosą ze sobą głębszy przekaz, stając się ikonami pamięci zbiorowej (jak obraz zrujnowanej katedry czy wypalonych kamienic na Krakowskim Przedmieściu).

Kluczem koncepcji albumu jest idea porównania i narracji wizualnej. Każdy zestaw zdjęć przedstawia kontinuum historii miejsca: od stanu wyjściowego (pierwotnego) przez moment katastrofy aż po (nie)odbudowę i stan obecny. Taka struktura umożliwia czytelnikowi nie tylko obserwację zmian, ale i ich zrozumienie. Zdjęcia „opowiadają” losy miasta bardziej wymownie niż słowa. Album staje się przez to czymś więcej niż katalogiem fotografii: tworzy spójną opowieść o niszczeniu i odradzaniu się Lublina, służy zarazem dokumentacji, edukacji i refleksji.