Sprzysiężenie Katyliny. Wojna z Jugurtą Gajus Salustiusz Krispus

Sprzysiężenie Katyliny i Wojna z Jugurtą – to opracowania historyczne o charakterze monograficznym, opisujące dwa ważne wydarzenia z dziejów starożytnego Rzymu. Tematem pierwszej rozprawy jest spisek zawiązany przez grupę arystokracji pod przywództwem Lucjusza Sergiusza Katyliny w celu przejęcia władzy w państwie oraz kontrakcja podjęta w 63 r. p.n.e. przez rzymski senat i wojsko wierne republice. Salustiusz doskonale znał opisywane środowisko, w tym niektórych jego bohaterów: Cycerona, Cezara… Zdaniem profesora Kazimierza Kumanieckiego, Sprzysiężenie Katyliny „,jest pierwszym naprawdę historycznym dziełem w literaturze rzymskiej, przewyższającym nie tylko stylem, lecz także podejściem do zagadnienia wszystkich wcześniejszych annalistów“,.
Drugi traktat ukazuje okoliczności, w jakich doszło do wybuchu wojny Rzymu z Numidią, północnoafrykańskim państwem rządzonym przez króla Jugurtę, oraz relacjonuje przebieg tego konfliktu w latach 111–105 p.n.e. Oba dzieła stanowią doskonałe źródło do dziejów późnej republiki rzymskiej. Ponadto Salustiusz, wzorując się na arcymistrzu starożytnej historiografii, Tukidydesie (Wojna peloponeska!), uzupełnia opis wydarzeń o swoje spostrzeżenia i refleksje. Bardzo krytycznie ocenia rzymską politykę i społeczeństwo, w tym zwłaszcza arystokrację i arystokratyczną młodzież, wskazując na ich postępującą demoralizację.
Obecne wydanie prac Salustiusza uzupełniają: obszerne wprowadzenie autorstwa profesora Kazimierza Kumanieckiego, dwie mapy, przypisy, ilustracje, drzewo genealogiczne władców Numidii, a także indeksy (imion oraz nazw etnicznych i geograficznych).

Piękną jest rzeczą dobrze działać dla dobra rzeczypospolitej

O AUTORZE
Salustiusz (Gaius Sallustius Crispus) żył w I wieku p.n.e. (zapewne w latach 86–35 p.n.e.), pochodził z kraju Sabinów, z arystokracji municypalnej. Po przeniesieniu się do Rzymu rozpoczął karierę polityczną, wiążąc się z partią popularów. W 52 r. p.n.e. był trybunem ludowym, ale dwa lata później został usunięty z senatu za niemoralne prowadzenie się. Przyłączył się do Juliusza Cezara, brał udział w wojnie domowej po jego stronie i z woli zwycięskiego Cezara został namiestnikiem nowo utworzonej prowincji Africa Nova (46 r. p.n.e.). Oskarżony potem o zdzierstwa w prowincji, został jednak wybroniony przez Cezara. Po śmierci swego protektora (44 r. p.n.e.) znika z życia politycznego, a poświęca się pracy historyka – powstają wtedy: Sprzysiężenie Katyliny, Wojna z Jugurtą oraz Historie (zachowane tylko we fragmentach).