Echo Julian Stryjkowski

“Echo” jest kontynuacją napisanych z górą trzydzieści lat wcześniej “Głosów w ciemności”. Utwór przynosi opis dalszych dziejów małomiasteczkowej społeczności żydowskiej w Galicji przed I wojną światową. Głębokie problemy religijne i filozoficzne bohaterów łączą się tu ściśle z dramatycznymi wydarzeniami z ich życia codziennego, które kruszy odwieczne obyczaje i rygory wynikające z przynależności do zamkniętej, odizanej grupy narodowościowej i wyznaniowej. Obrazowi bolesnych zmagań bohaterów zmuszanych przez okoliczności do trudnych wyborów towarzyszy w powieści znakomity, zasnuty mgłą tajemnicy i oddalenia opis kultury i rzeczywistości dziś mało już znanej, niemal egzotycznej. [Czytelnik, 1988] Julian Stryjkowski (do 1946 Pesach Stark) ur. w 1905 w Stryju, zm. w 1996 w Warszawie, filolog polski i pisarz żydowskiego pochodzenia, doktor nauk humanistycznych, prozaik, dramaturg i dziennikarz. Mimo polskiej edukacji nauczył się również języka hebrajskiego. W 1932 ukończył studia polonistyczne na Uniwersytecie we Lwowie. Po ukończeniu studiów pracował jako nauczyciel języka polskiego w gimnazjum w Płocku, z którego po roku został usunięty po oskarżeniach o szerzenie ideologii komunistycznej. Był więziony w latach 1935–36 za przynależność do Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy. Po zwolnieniu z więzienia przeniósł się do Warszawy, gdzie do wojny, ukrywając się przed policją, pracował w księgarni. Tuż po wybuchu wojny przedostał się do Lwowa, gdzie przez jakiś czas pracował w redakcji „Czerwonego Sztandaru”. Po rozpoczęciu ofensywy III Rzeszy na ZSRR uciekł w głąb Rosji. Pracował jako robotnik fizyczny, a w 1943 otrzymał posadę korektora w tygodniku „Wolna Polska”. W tym samym roku dołączył do Związku Patriotów Polskich oraz Polskiej Partii Socjalistycznej. W tym czasie zaczął pisać pierwszą powieść Głosy w ciemności, którą ostatecznie ukończył w 1946 r. Powieść ta stanowi część pierwszą, obok późniejszych: Echa, Austerii, Snu Azrila – tetralogii przedstawiającej rzeczywistość galicyjskich miasteczek. Po wojnie wrócił do Polski, zmienił nazwisko na Julian Stryjkowski. Stał się członkiem PZPR, a od 1946 był redaktorem Polskiej Agencji Prasowej najpierw w Katowicach, od 1949 w Rzymie. W 1951 r. wydal powieść Bieg do Fragal?, opisującą sytuację włoskich rolników. Po jej ukazaniu się został uznany we Włoszech jako persona non grata i wydalony z kraju w 1952. W latach 50-tych i 60-tych pisarz cieszył się zaufaniem władz, mógł więc podróżować m.in. do Izraela i Jugosławii – co znajdowało odbicie w jego opowiadaniach. Z komunizmem Stryjkowski zerwał ostatecznie w 1966 r., w ramach protestu po wyrzuceniu z partii Leszka Kołakowskiego. Od tej pory nie ukrywał swego krytycznego nastawienia do ustroju, był jednym z sygnatariuszy Listu 59, który był protestem przeciwko planowanym zmianom w ówczesnej konstytucji. W 1980 r., w drugim obiegu, ukazała się jego autobiograficzna powieść Wielki Strach będąca ostatecznym rozliczeniem pisarza z komunizmem. W 1989 r. przystąpił do Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Ostatnim utworem literackim pisarz była książka Milczenie (1993), na którą składały się dwa opowiadania i które ukazywały otwarcie problem tożsamości j pisarza. Poza twórczością literacką zajmował się tłumaczeniami z języka hebrajskiego, rosyjskiego i francuskiego.1988]