Bykownia. Czwarty Cmentarz Katyński. Ostatni świadkowie Dorota Pawlak

„Bykownia. Czwarty cmentarz katyński. Ostatni świadkowie” to II wydanie książki przygotowanej z myślą o 85. rocznicy zbrodni katyńskiej.

Opowieść o cmentarzysku w Bykowni ogniskuje się wokół historii zacierania śladów dotyczących masowych egzekucji polskich oficerów dokonywanych przez NKWD w tajnych kijowskich więzieniach. Podczas gromadzenia materiału miałam niepowtarzalną okazję usłyszeć relacje mieszkańców wsi Bykownia – świadków tworzenia ściśle strzeżonej strefy tajnych pochówków oraz zatajania zbrodni przez NKWD i KGB. Wyjątkowo cenne świadectwo historyczne stanowią archiwa z okresu prac ekshumacyjno-badawczych cmentarza oraz unikatowe dokumenty dotyczące zakulisowych starań pozyskania przez Polskę tzw. ukraińskiej listy katyńskiej. Jest to korespondencja pomiędzy polskimi oraz ukraińskimi i rosyjskimi specsłużbami. II wydanie książki poszerzyłam także o losy wojenne spoczywającego w Bykowni Stefana Didyka oraz zesłanych kresowian: braci Poważyńskich, rodziny Polak oraz lwowskiej sopranistki – Marji Stepowej-Karpiak. Istotną część książki stanowią przejmujące wspomnienia dzieci oficerów. Wśród nich są zesłańcy oraz podopieczni sierocińca w Omsku. Ich losy udało się odtworzyć, tak na podstawie bezpośrednich relacji, jak i archiwów oraz wpisów i rysunków zamieszczanych przez dzieci w pamiętnikach.

Ukoronowaniem prac polsko-ukraińskiej grupy badawczej oraz politycznych i dyplomatycznych starań polskiego rządu stał się imienny cmentarz polskich ofiar zbrodni NKWD. Uroczyste otwarcie czwartego cmentarza katyńskiego w Bykowni, z udziałem prezydentów Polski i Ukrainy, nastąpiło 21 września 2012 roku.