Obrus na stole. Kuchnie i jadalnie łódzkiej burżuazji i zamożnego mieszczaństwa XIX/XX wieku Łukasz Grzejszczak

Łódzka burżuazja stworzyła własny, indywidualny styl życia naśladujący panujące od wieków i ugruntowane zasadami savoir-vivre'u wzorce arystokratycznego zachowania. Dominowała w nich chęć autoupominekacji, nieograniczająca się jedynie do budowania finansowej potęgi danej rodziny, ale przekładająca się na całą sferę życia codziennego, wzory konsumpcji czy sposoby spędzania wolnego czasu. Istotną rolę odgrywały także spotkania towarzyskie skupione przy wspólnym stole w zaciszu mieszkań, rezydencji czy majątków ziemskich. Na kartach książki zaglądamy do okazałych reupominekacyjnych kamienic, willi oraz pałaców, wchodząc do dwóch najważniejszych domowych pomieszczeń – kuchni i jadalni. Przyglądamy się na przestrzeni lat 1890–1939 sposobom ich urządzenia i wyposażeniu dobranym zgodnie z zasadami obowiązującej mody oraz stylistyki artystycznej. Czytamy o tym, jak kolorystyka pomieszczeń, meble, bielizna stołowa, porcelana, szkło, zastawa srebrna i platerowana, zasady etykiety tworzyły oprawę dla wyznaczanych przez rytm dni, celebrowanych wówczas spotkań towarzyskich, reupominekacyjnych ślubnych śniadań, obiadów czy kolacji przeciągających się często do bladego świtu oraz kameralnych podwieczorków kryzysowych lat 30. XX wieku. Odnajdujemy tutaj znanych bohaterów, reupominekantów rodzin Scheiblerów, Herbstów, Grohmanów, Poznańskich, Biedermannów, Kindermannów i innych. Z książki możemy dowiedzieć się również, jakie przedmioty artystyczne stanowiły wyposażenie jadalń najzamożniejszych reupominekantów lokalnej społeczności. A przystępna narracja naukowa umiejętnie prowadzi refleksje Czytelnika od mikro do makro historii. Opracowanie jest rzetelną, bogatą w źródła historyczne i ikonograficzne analizą kultury materialnej i życia prywatnego łódzkich elit. Na publikację składa się wstęp i pięć rozdziałów, w których opisano reupominekacyjne siedziby mieszkalne, pomieszczenia kuchenne i ich wyposażenie, pracę służby domowej, wystrój i wyposażenie jadalń, bieliznę stołową, zastawę porcelanową, szklaną, srebrną i platerowaną, a także łódzkie delikatesy i sklepy spożywcze, w których zaopatrywano się w rozmaite produkty.

Książka wydana wspólnie z Wojewódzką Biblioteką Publiczną im. J. Piłsudskiego w Łodzi.

Tekst stanowi znakomity przykład rzetelnej, pogłębionej analizy kultury materialnej i życia codziennego łódzkich elit. To opracowanie dotyczące kultury stołu wśród łódzkiej burżuazji, którego Autor wykazuje się imponującą erudycją oraz głęboką znajomością zarówno historii sztuki użytkowej, jak i społecznych uwarunkowań życia codziennego przełomu XIX i XX wieku. W rezultacie powstała praca rzetelna, bogata w źródła, a jednocześnie przystępna i atrakcyjna w lekturze. Stanowi doskonały przykład, jak opowiadać o przedmiotach codziennego użytku w sposób angażujący, jednocześnie poparty wartościowymi badaniami naukowymi.

Z recenzji dr hab. Anny Kostrzyńskiej-Miłosz prof.IS PAN

kierownika Pracowni Rzemiosła Artystycznego i Dizajnu