Zdaniem eksperta
System operacyjny – co to jest? Który wybrać?
Udostępnij przez:
Podstawowym oprogramowaniem zainstalowanym na urządzeniu elektronicznym jest system operacyjny. Choć kojarzymy go przede wszystkim z komputerami, to w praktyce większość urządzeń jest w niego wyposażona, np. telewizory, czytniki e-booków, aparaty cyfrowe i inne. Jego funkcjonalność jest dostosowana do przeznaczenia sprzętu. W naszym poradniku opiszemy podstawowe rodzaje OS, z którymi możesz mieć styczność na komputerach i urządzeniach mobilnych. Dowiesz się również kilku kwestii praktycznych, np. jak sprawdzić system operacyjny, czy ile zajmuje Windows 11.
Co to jest system operacyjny?
To bazowe oprogramowanie komputera, które odpowiada za tworzenie środowiska do korzystania z jego funkcji. System operacyjny zarządza pracą podzespołów, takich jak np. pamięć RAM, czy procesor. Pozwala również na działanie aplikacji, ich instalowanie oraz oferuje interfejs umożliwiający obsługę sprzętu, najczęściej jest to środowisko graficzne. Co więcej, zarządza dostępnymi zasobami i przydziela je w odpowiedni sposób aplikacjom, z których korzystasz. Definicja może wydawać się bardzo ogólna, ale w praktyce co to jest system operacyjny i jakie opcje oferuje, zależy od konkretnego oprogramowania.
Jednym z pierwszych systemów operacyjnych w komputerach osobistych był DOS – Disk Operating System. Do jego obsługi wymagana była znajomość poleceń, ponieważ nie dysponował interfejsem graficznym. Aby wykonać daną akcję, trzeba było po prostu wpisać odpowiednią komendę. Prawdziwą rewolucją w obsłudze i dostępności dla użytkownika był system operacyjny z interfejsem graficznym, jak Xerox Alto. Nie był oferowany komercyjnie, lecz stanowił swoisty wzorzec rozwoju, inspirację, którą kierowały się kolejne rodzaje OS. Charakterystyczne okienka pojawiły się w systemie Apple Lisa w 1983 r. Poza nimi nowością były ikony i obsługa myszą. Z kolei pierwszy Microsoft Windows stanowił nakładkę graficzną na system operacyjny MS-DOS i wprowadzono go w 1985 r.
Rodzaje systemów operacyjnych
Gdy już wiesz, co to jest system operacyjny, warto przyjrzeć się, jakie są jego rodzaje. Jak zwykle zależy to od kryteriów klasyfikacji. Pierwszą z nich jest typ urządzenia. W większości przypadków inny system operacyjny uruchomimy na urządzeniu mobilnym, takim jak tablet czy telefon, niż np. na komputerze stacjonarnym lub laptopie. Z czego wynikają różne rodzaje systemów operacyjnych? Przede wszystkim z przeznaczenia urządzeń. Sprzęt, który jest obsługiwany dotykiem, wymaga inaczej zaprojektowanego interfejsu niż ten zaprojektowany z myślą o korzystaniu z myszki i klawiatury. Odmienne są także konfiguracje sprzętowe, choć w ostatnich latach podjęto próby unifikacji systemów stacjonarnych z mobilnymi. Najlepszym przykładem są Windows 8, 10 oraz 11, które zostały stworzone z myślą o tabletach i tradycyjnych „pecetach”. Podobnie firma Samsung w swoich telefonach wprowadziła tryb DeX, w którym system operacyjny po podłączeniu urządzenia do monitora zmienia interfejs na taki, przeznaczony do obsługi za pomocą klawiatury i myszy.
Rodzaje OS na pecetach i komputerach przenośnych
W przypadku laptopów i pecetów, dominują przede wszystkim dwa rodzaje systemów operacyjnych. Pierwszym z nich jest Windows, a drugim Linux. I choć wydawałoby się, że ten pierwszy jest znacznie popularniejszy, to stwierdzenie to nie jest do końca prawdą. Być może w komputerach konsumenckich Windows dominuje, tak Linux poza nimi świetnie sprawdza się np. na serwerach, routerach, zaporach sieciowych i wielu innych urządzeniach.
W użytku na komputerach osobistych Linux nie jest tak popularny, lecz jego udziały rosną. Co ważne, ten system operacyjny nie jest tak jednolity jak jego konkurent. Jest wiele wersji tego oprogramowania, tzw. dystrybucji, a najbardziej znane z nich to Debian, Ubuntu, czy Fedora. Część z nich jest dystrybuowana w formie wolnego oprogramowania, czyli bez opłat. Jeśli zastanawiasz się, jak sprawdzić system operacyjny i czy odpowiada on Twoim potrzebom, wystarczy go pobrać i zainstalować. Z Linuxa korzystają raczej pasjonaci i świadomi użytkownicy sprzętu komputerowego. Choć z drugiej strony, zdobywa on popularność także wśród osób, które do tej pory nie korzystały z komputerów. Nie są one obciążone nawykami z innych urządzeń, a w podstawowych pracach doskonale sprawdzają się dla nich intuicyjne systemy, jak np. Ubuntu.
Coraz popularniejszą dystrybucją Linuxa jest także SteamOS. To system powstały z myślą o konsoli Steamdeck. Wyróżnia się efektywnym zarządzaniem energią, integracją z platformą Steam czy emulatorami, które zapewniają uruchamianie na Linuxie gier, projektowanych z myślą o systemie Windows.
Jak sprawdzić wersję Windows i która jest najlepsza?
Najnowszą wersją popularnych okienek jest Windows 11. Aby działał stabilnie na komputerze, musi on spełniać określone wymagania. Wśród nich jest m.in. dysk o pojemności przynajmniej 64 GB. Jeśli zastanawiasz się, ile zajmuje Windows 11, to po instalacji jest to do 30 GB. Wersja ta wyróżnia się przeprojektowanym interfejsem, jak np. centralnie ustawiony pasek zadań w domyślnej konfiguracji. Praktycznym rozwiązaniem są wirtualne pulpity do różnych zastosowań, np. praca, rozrywka, czy nauka. Z myślą o urządzeniach hybrydowych, wprowadzono ulepszony tryb tabletowy zapewniający płynniejsze przełączanie między trybem tabletu, a trybem laptopa. Z kolei nowe gesty ułatwiają nawigację na urządzeniach dotykowych. To tylko cząstka wprowadzonych zmian. Pamiętaj, że warto zawsze korzystać z najnowszej wersji systemu operacyjnego także ze względu na bezpieczeństwo. To właśnie one otrzymują regularnie poprawki, dzięki którym ryzyko przejęcia Twojego komputera znacznie maleje. W październiku 2025 zakończy się wsparcie dla Windows 10, dlatego już dziś warto kupić najnowszą odsłonę systemu, np. w sklepie Media Expert.
Jeśli zastanawiasz się, jak sprawdzić wersję Windows, to jest to bardzo proste. W wyszukiwarce systemowej wpisz frazę „Informacje o komputerze” i wybierz ją, ewentualnie przejdź do panelu sterowania i znajdź pozycję System, a następnie Informacje. W drugiej części tabeli pod nazwą Specyfikacja systemu Windows znajdziesz informacje o posiadanej wersji, włącznie z kompilacją systemu operacyjnego. Jeśli nie potrzebujesz tak precyzyjnej informacji, to zazwyczaj są one podawane również podczas uruchamiania komputera. Teraz już wiesz, jak sprawdzić wersję Windows.
Rodzaje OS na urządzeniach Apple
Produkty Apple i dostarczane z nimi oprogramowanie, cieszą się dużą popularnością. To, jaki system operacyjny proponuje producent, zależy od urządzenia. Dwa flagowe produkty to macOS przeznaczony na laptopy i komputery stacjonarne oraz iOS na telefony iPhone. Tym, co wyróżnia produkty Apple, jest długie wsparcie techniczne. Nawet kilkuletnie urządzenia mogą liczyć na aktualizacje oprogramowania. Jak sprawdzić system operacyjny np. w telefonie Apple? Wystarczy wejść do ustawień, pozycji Ogólne i następnie wybrać opcję Uaktualnienia. Numer obecnie zainstalowanej wersji iOS pojawi się na ekranie. W przypadku komputerów Apple wybierz opcję Ten Mac i w oknie, które się pojawi, znajdziesz informacje o aktualnej wersji systemu.
Z myślą o tabletach powstał iPadOS. To system operacyjny bazujący na iOS, jednak wprowadzone w nim zmiany pozwoliły na lepszą obsługę na dużych ekranach. Są to np. poprawiony widok dzielonego ekranu, obsługa myszek, czy możliwość współpracy z zewnętrznymi nośnikami pamięci.
Apple to także jeden z największych na świecie producentów zegarków, oczywiście chodzi o smartwatche. Z myślą o nich zaprojektowano system operacyjny watchOS. Twórcy musieli zwrócić uwagę przede wszystkim na komfort obsługi na niedużym przecież wyświetlaczu zegarka. Wyzwaniem jest także efektywne zarządzanie energią.
Systemy operacyjne Apple są dostępne tylko na produktach tej firmy. To duża zaleta, ponieważ mogą być optymalizowane pod konkretne podzespoły, a liczba konfiguracji sprzętowych jest ograniczona. Dzięki temu urządzenia mogą być bardziej responsywne i wydajniejsze, co ceni sobie każdy użytkownik. Co więcej, współpracują ze sobą w ramach jednego ekosystemu.
Rodzaje systemów operacyjnych na urządzeniach Google
Jednym ze znaczących graczy na rynku oprogramowania, jest również Google. Swoją pozycję zawdzięcza oczywiście Androidowi, dostępnemu na wielu rodzajach urządzeń, a przede wszystkim tabletach i telefonach. Co ciekawe, bazuje on na Linuxie i został opracowany specjalnie z myślą o urządzeniach mobilnych. W praktyce producenci urządzeń mają bardzo dużą swobodę w zakresie modyfikacji systemu. Stosują nakładki graficzne, czy też dodają nowe funkcje, które czynią sprzęt jeszcze atrakcyjniejszym dla użytkownika. Pamiętaj jednak, że to producent urządzenia wprowadza aktualizacje oprogramowania. Jak sprawdzić system operacyjny na telefonie? W panelu ustawień najczęściej dostępna jest zakładka Informacje o telefonie, a w niej pozycja Oprogramowanie. Wybierając ją, dowiesz się, jaki system operacyjny jest zainstalowany na urządzeniu. Odmiana Androida jest również dostępna na telewizorach smart, jako Google TV.
Coraz większą popularność zdobywa również Chrome OS. Opiera się na jądrze Linuxa i jest zaprojektowany głównie do pracy z aplikacjami internetowymi oraz usługami chmurowymi za pośrednictwem przeglądarki Google Chrome. Jest dostępny przede wszystkim na laptopach, tzw. Chromebookach. Pozwala na uruchamianie aplikacji dla Androida i Linuxa, co znacznie rozszerza jego funkcjonalność. Jego zalety to stabilność, łatwość obsługi, bezpieczeństwo i energooszczędność.
Z myślą o urządzeniach ubieralnych, przede wszystkim smartwatchach, Google opracowało Wear OS. Obsługuje on takie funkcje jak sterowanie głosowe, powiadomienia, personalizacja tarczy, czy śledzenie aktywności użytkownika. Możesz także instalować dodatkowe aplikacje. Urządzenia współpracują zarówno z telefonami z Androidem, jak i iOS. Możesz za ich pomocą korzystać z płatności zbliżeniowych. Google regularnie aktualizuje Wear OS, dodając nowe funkcje i poprawiając istniejące, dzięki czemu po czasie sprzęt zyskuje nowe możliwości.
Udostępnij przez:
Te poradniki mogą okazać się pomocne
