Wybierz porady z kategorii
Poradniki Eksperta

Zdaniem eksperta

Autofocus — co to jest i jak działa?

Data dodania: 17-07-2023

Obco brzmiące słowo można zdefiniować w ten sposób – autofokus, AF (ang. autofocus) to automatyczne ustawianie ostrości w aparacie fotograficznym, także: układ automatycznie ustawiający ostrość. Historia autofokusa nie jest zbyt długa, sięga roku 1966, gdy firma AGFA AG opatentowała pomysł. Chociaż pierwsze aparaty z autofokusem pojawiły się na rynku w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku, to dopiero rok 1981 przyniósł pierwszą seryjną lustrzankę małoobrazkową z autofokusem – Pentax ME-F; czujniki były umieszczone w aparacie, a silnik AF w specjalnie dedykowanym obiektywie. W roku 1985 opracowano sposób mocowania obiektywów Minolta AF w aparacie Minolta Maxxum 7000. Silnik w sprzęcie ustawiał ostrość w wymiennych obiektywach poprzez przekładnię mechaniczną. Przełom w zastosowaniu autofokusa w aparatach fotograficznych przyniósł rok 1987 wraz z wprowadzeniem sposobu mocowania obiektywów autofokusowych z elektrycznym przekazywaniem wszystkich parametrów do obiektywu w aparatach Canon EOS.

Jak działa autofocus?

W pierwszej kolejności powinniśmy poznać podstawowe zasady, na których opiera się działanie automatycznego pomiaru ostrości w aparatach fotograficznych. Jak dotąd opracowano dwie metody pomiaru:

  • układ aktywny, w którym dalmierz mierzy odległość aparatu od fotografowanego obiektu, a następnie przekazuje tę informację do aparatu, który ustawia odpowiednio obiektyw,
  • układ pasywny, w którym ustawienie ostrości polega na mierzeniu kontrastu lub przesunięcia fazowego pomiędzy detalami w kadrze. Maksimum kontrastu oznacza prawidłowe ustawienie ostrości. Ten rodzaj ustawiania ostrości nazywany jest też autofokusem z detekcją kontrastu lub fazy TTL (ang. Through the lens), czyli pomiaru światła odbitego od fotografowanego przedmiotu, przez obiektyw, światłomierzem wbudowanym w aparat fotograficzny.

Praktycznie każdy współczesny aparat fotograficzny wyposażony został w funkcję automatycznego ustawiania ostrości. W aparatach kompaktowych jest to stosunkowo prosty układ pomiaru ostrości. W najprostszych modelach punkt AF znajduje się pośrodku klatki, więc żeby ustawić ostrość na obiekt znajdujący się poza centrum kadru, fotograf musi skorzystać z możliwości blokady ostrości i przekomponować zdjęcie przed wykonaniem fotografii. Może to zrobić, dzięki pojedynczemu trybowi AF, w którym system ustawia ostrość, kiedy użytkownik naciśnie spust migawki do połowy. Po dokonaniu pomiaru ustawienie jest zachowywane do momentu dociśnięcia spustu do wykonania zdjęcia lub zwolnienia spustu migawki. W trybie pojedynczym możliwe jest zablokowanie ostrości i przekomponowanie zdjęcia tak, by główny obiekt nie znajdował się pośrodku kadru. W trybie ciągłym AF system działa cały czas i w trakcie kadrowania ustawia ostrość na bieżąco, a aparat bez przerwy ustawia ostrość w centralnym punkcie AF.

Tryby pracy autofokusa

Lustrzanki i bezlusterkowce mają zwykle bardziej zaawansowane możliwości, a więc także więcej trybów pracy autofokusa. W zależności od wyboru producenta aparatu te same funkcje różnią się nazewnictwem, ale zasada pozostaje ta sama. W aparatach firmy Nikon mamy do dyspozycji trzy tryby pracy autofokusa:

  • AF-A (Auto AF), czyli tryb pojedynczy, kiedy fotografujemy obiekty statyczne, lub tryb ciągły, kiedy robimy zdjęcia obiektom w ruchu. Dla motywów statycznych wybierane jest pojedyncze ustawienie ostrości, jeśli aparat wykryje ruch motywu, autofokus zostaje przełączany w tryb ciągłego ustawiania ostrości.
  • AF-S (Single AF), w którym autofokus blokuje ostrość na obiekcie w momencie naciśnięcia spustu migawki do połowy. Migawka może być wyzwolona dopiero po potwierdzeniu ustawienia ostrości przez układ AF.
  • AF-C (Continuous AF), układ autofokusa ustawia ostrość w centralnej części kadru po wciśnięciu spustu migawki do połowy, a następnie śledzi przemieszczający się obiekt utrzymując na nim ostrość.
  • W aparatach Canon tryby pracy autofokusa to One-Shot AF, AI Focus AF i AI Servo AF.
  • Tryb One-Shot AF jest odpowiedni dla obiektów nieruchomych. Naciśnięcie spustu migawki do połowy spowoduje jednorazowe ustawienie ostrości aparatu na obiekt oraz zablokowanie ostrości. Można wtedy zmienić kompozycję kadru w zależności od potrzeb.
  • Tryb AI Focus AF przełącza automatycznie tryb autofokusa z trybu One-Shot AF na tryb AI Servo AF, jeśli obiekt zacznie się poruszać.
  • AI Servo AF jest przeznaczony dla obiektów ruchomych, gdy odległość nastawiania ostrości stale się zmienia. Przy naciśnięciu spustu migawki do połowy obiekt będzie stale nastawiony na ostrość. Gdy tryb wyboru pola AF zostanie ustawiony na automatyczny wybór spośród punktów AF, śledzenie ostrości będzie kontynuowane tak długo, jak ramka obszarowego AF będzie obejmować obiekt.

Autofocus – punkty ostrości

Na początku mówiliśmy o punkcie ostrości w centrum kadru w prostych aparatach kompaktowych. Aparaty ze średniej i wyższej półki punktów ostrości w polu kadru mają więcej – na przykład Canon 60D ma dziewięć punktów pomiaru ostrości i dwa tryby wyboru punktu AF – manualny i automatyczny. Punkty umieszczone są w kadrze w specyficzny sposób: jeden centralny, pozostałe krzyżowo i symetrycznie w polu kadru. Wybór manualny umożliwia wskazanie jednego z dziewięciu punktów widocznych w wizjerze i wykorzystanie go do ustawienia ostrości właśnie w tym miejscu w kadrze. Wybór automatyczny pozwala aparatowi decydować, które punkty autofokusa będą użyte do ustawienia ostrości. Każda z tych opcji ma swoje walory. Na początek można zawierzyć automatyce. Zdecydowanie lepsze efekty osiągniemy wtedy, gdy świadomie będziemy wybierali miejsca ostre na naszych zdjęciach. Ma to znaczenie choćby w portrecie. Można wybrać centralny punkt pomiaru ostrości, ustawić go na oku fotografowanej osoby i wcisnąć spust migawki do połowy, by ustawić ostrość. Potem, cały czas z palcem na wciśniętym spuście zmienić kadr i zrobić zdjęcie. Oko pozostanie ostre.


W aparatach kompaktowych firmy Nikon, choćby Nikon Coolpix S700 ma aż 99 pól pomiaru AF, amatorski Nikon D60 – tylko 3 pola AF a półprofesjonalny Nikon D300 – 51 pól autofokusa. Warto jednak wiedzieć, że prócz ilości pól AF bardziej liczy się szybkość i precyzja działania całego systemu autofokusa. Czasem więcej nie znaczy lepiej. Zasady wyboru pól autofokusa są takie same, jak w innych systemach aparatów. Wśród opcji wyboru pól AF znajdziemy tryb automatyczny, wybór ręczny i ustawienie na środek, czyli ustawienie jako punktu ostrości centralnego pola AF.

Autofocus – jak ustawiać i na czym się skupiać?

Do prawidłowej pracy system autofokusa potrzebuje kontrastowych elementów. Jeśli wybierzemy kadr, na którym będzie widoczne przede wszystkim niebo – autofokus nie będzie umiał ustawić prawidłowo ostrości w jednym punkcie. Wystarczy, że w części kadru znajdzie się element kontrastowy dla płaszczyzny nieba, na przykład odległe drzewo, budynek – możemy ustawić ostrość na ten właśnie punkt, a następnie przekadrować zdjęcie. Inny problem pojawi się, gdy będziemy mieli aparat z możliwością wykrywania twarzy. Po włączeniu tej funkcji, system autofokusa będzie ustawiał ostrość na wykrytych twarzach, ale nie na osobach lekko odwróconych lub wręcz będących tyłem do aparatu. Gdy pozwolimy aparatowi wybrać punkt AF, musimy pamiętać, że system faworyzuje pierwszy plan. Dlatego w takim ustawieniu ostre będą obiekty znajdujące się najbliżej aparatu. Szczególnie jest to widoczne, kiedy robimy zdjęcia przez kraty lub siatkę ogrodzenia. Drobny wzór znajdujący się najbliżej fotografa może spowodować, że właśnie ten pierwszy plan jest najważniejszy i system autofokusa na niego ustawi ostrość.

Jak ustawić autofokus w aparacie?

Każdy aparat jest inny, mogą być inne oznaczenia, ale zasady pozostają niezmienne dla wszystkich. Po pierwsze trzeba pamiętać, by mały przełącznik AF/MF ustawiony był na AF, czyli autofokus. System autofokusa każdego aparatu może pracować w różnych trybach, o czym było mówione wcześniej. Właściwy tryb AF, w zależności od modelu aparatu i potrzeb fotografującego można znaleźć w menu aparatu lub w postaci przełącznika na obudowie aparatu. Punkty AF w wizjerze aparatu ułożone są wokół punktu centralnego i tworzą siatkę o określonym kształcie. Liczba pól AF zależy oczywiście od modelu aparatu – niektóre, bardziej zaawansowane lustrzanki, mają kilkadziesiąt punktów, co oznacza, że fotograf może wybrać spośród pól wyświetlanych w wizjerze lub na tylnym ekranie aparatu.


Z kolei wiele amatorskich modeli posiada 9-punktowy system autofokusa. Aby można było wykorzystać wszystkie pola AF, należy nacisnąć przycisk siatki pól pomiaru ostrości, a aparat sam dokona wyboru aktywnego punktu ustawiania ostrości. Można też samodzielnie wybrać aktywny punkt AF, ale najpierw trzeba przełączyć aparat w tryb pracy oznaczony literą P. Jest to półautomatyczny tryb kontroli ekspozycji, w którym aparat sugeruje parametry ekspozycji, ale fotografujący ma nad ustawieniami pewną kontrolę. Każdy aparat fotograficzny jest nieco inny, dlatego przycisk służący do wyboru punktów AF na wyświetlaczu LCD trzeba znaleźć samodzielnie. Następnie trzeba ustawić siatkę autofokusa na tryb punktu pojedynczego i za pomocą przycisków wybierania na kółku sterującym aparatu przesuwać aktywny punkt w obrębie widocznej na ekranie siatki. Gdy zdecydujemy, który punkt ustawić jako aktywny, należy nacisnąć spust migawki do połowy, aby uruchomić system autofokusa. Jeśli efekt jest zadowalający, wystarczy przycisnąć spust migawki do końca i zrobić zdjęcie.

Autofocus i filmowanie aparatem cyfrowym

Zawodowi operatorzy filmowi zwykle stosują ostrzenie manualne. Jest to możliwe, ponieważ operator zna scenariusz i to, co znajduje się w kadrze na planie zdjęciowym. Fotoamator, gdy nie ma przygotowanego scenariusza, filmuje szybką akcję lub reportaż, powinien używać autofokusa. Jest jednak kilka problemów, z którymi fotograf musi się zmierzyć, gdy filmuje aparatem. Po pierwsze aparaty dają mniejszą głębię ostrości, czyli mniejszy obszar na zdjęciu jest ostry. Po drugie silnik autofokusa może chodzić głośno, co będzie słychać na filmie. Filmowanie z autofokusem można jednak polecić, gdy do aparatu będzie podpięty dedykowany do filmowania obiektyw.

Powrót

Te poradniki mogą okazać się pomocne

Foto i kamery
Timelapse – jak zrobić film poklatkowy?
Foto i kamery
Ranking lustrzanek [TOP10]
Foto i kamery
Aparat fotograficzny dla dzieci – ranking [TOP10]
Foto i kamery
Aparat kompaktowy – ranking [TOP10]
Aparaty fotograficzne
Co to jest złota godzina?
Foto i kamery
Zoom optyczny a cyfrowy – jakie są różnice?
Najnowsze poradniki

Właściciel serwisu: TERG S.A. Ul. Za Dworcem 1D, 77-400 Złotów; Spółka wpisana do Krajowego Rejestru Sądowego w Sądzie Rejonowym w Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu, IX Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego pod nr KRS 0000427063, Kapitał zakładowy: 40 618 750 zł; NIP 767-10-04-218, REGON 570217011; numer rejestrowy BDO: 000135672. Sprzedaż dla firm (B2B): dlabiznesu@me.pl INFOLINIA: 756 756 756