Efekt bokeh – jak zrobić?

Bokeh to transliteracja japońskiego słowa bo-ke oznaczającego rozmycie (wym. boke). Aby można było świadomie kreować fotografie z tym efektem, trzeba poznać naturę tego zjawiska. Bokeh to estetyczne rozmycie tła za fotografowanym obiektem, czyli przestrzeni znajdującej się za głębią ostrości. Jak powstaje efekt bokeh? W sposób naturalny, dzięki przysłonie aparatu fotograficznego. Przysłona zbudowana jest z cienkich metalowych listków, które ułożone na okręgu otwierają się lub zamykają, tworząc w swej osi otwór. Liczba listków przysłony i ich kształt oraz stopień otwarcia przysłony mają wpływ na kształt bokeh, z im większej liczby listków składa się przysłona, tym bardziej okrągły kształt ma bokeh. Na przykład obiektyw z siedmioma listkami przysłony tworzy siedmiokąty, podczas gdy obiektyw z dziewięcioma (lub więcej) zapewnia bardziej zaokrąglony efekt bokeh. Zatem efekt bokeh ten zależy od kształtu przysłony używanego obiektywu, od tła, które skrywa się za fotografowanym obiektem, w końcu od kreatywności fotografa.

Bokeh – jak zrobić taki efekt?

Przede wszystkim powinniśmy użyć jasnego obiektywu – im będzie jaśniejszy, tym lepiej. Warto użyć obiektywu z otworem przysłony co najmniej f/2,8, a idealnym rozwiązaniem jest wybór obiektywu z otworem przysłony f/2, f/1,8 lub f/1,4. Zdjęcie powinniśmy wykonać w trybie preselekcji przysłony lub w trybie manualnym, musimy bowiem maksymalnie otworzyć przysłonę. Tryb preselekcji przysłony pozwala wybrać otwór przysłony, a aparat ustawia odpowiedni czas otwarcia migawki, tryb manualny pozwala wybrać przysłonę i czas otwarcia migawki samodzielnie. Jeśli fotografujemy kompaktem albo nie mamy do dyspozycji jasnego obiektywu w lustrzance, aby uzyskać efekt rozmytego tła, trzeba zwiększyć odległość między fotografowanym obiektem a tłem.

Im mniejsza wartość przysłony, tym większa głębia ostrości, więc bardziej rozmyte tło. Na głębię ostrości, czyli to, co jest ostre na zdjęciu, wpływa również fizyczna wielkość matrycy. Im mniejsza matryca, tym trudniej jest rozmyć tło za fotografowanym obiektem. Dlatego, by uzyskać interesujący efekt bokeh, warto fotografować z bliska. Ma to szczególne znaczenie w portrecie lub fotografiach przedmiotów, ponieważ przy zdjęciach robionych z bliska, gdy ostrość skupi się na uwiecznianym obiekcie, można uzyskać znakomicie rozmyte tło. Jednak samo rozmycie tła nie wystarczy. Niejednolite przebłyski, na przykład blask słońca przebijający się przez liście, tworzą zazwyczaj atrakcyjny efekt bokeh. Efekt taki traktujemy głównie jako element estetyczny tła, ale może on również stanowić atrakcyjny efekt z przodu kadru. Tworząc kompozycję z uwzględnieniem nieostrych szczegółów na pierwszym planie, można przyciągać wzrok w stronę wyostrzonego obiektu. Dotąd staraliśmy się uzyskać na fotografiach efekt bokeh, używając do tego celu aparatu – przede wszystkim lustrzanki z jasnym obiektywem, rzadziej kompaktu.

Czy efekt bokeh można zrobić smartfonem?

Czy można uzyskać taki efekt, fotografując tylko smartfonem? Nie jest to takie łatwe, ponieważ obiektywy w większości smartfonów nie najlepiej radzą sobie z rozmywaniem tła. Aparaty w smartfonach mają szerokie, stałe otwory przysłony (często f/1,8 lub f/2,0), ogniskowa obiektywów jest naprawdę krótka — zwykle między 2-6 mm. Ponieważ mają również bardzo małe matryce światłoczułe, współczynnik kadrowania oznacza, że mają ten sam kąt widzenia, co obiektyw szerokokątny lub standardowy w pełnoklatkowej lustrzance cyfrowej. Jednak współczynnik kadrowania wpływa tylko na pozorne pole widzenia, a nie na głębię ostrości. Liczy się rzeczywista ogniskowa obiektywu, a w smartfonach obiektywy mają bardzo krótkie ogniskowe. 

To z kolei oznacza, że istnieje bardzo duża głębia ostrości, a tym samym brak efektu bokeh. W sukurs przychodzą dedykowane programy do edycji zdjęć w smartfonach. Używając odpowiednich funkcji, można uzyskać rezultaty podobne do naturalnego efektu bokeh, ale na przykład nowoczesne smartfony w trybach portretowych programowo symulują rozmycie tła. Niektóre telefony, zwłaszcza te z podwójnymi aparatami, pozwalają rozmyć tło za fotografowanym obiektem, co ma przypominać efekt bokeh osiągany za pomocą profesjonalnych lustrzanek. Można też zdać się na dedykowane aplikacje, których zadaniem jest wykrywanie głębi ostrości oraz rozmywanie tła na zdjęciach

Efekt bokeh to efekt optyczny, który można osiągnąć tylko przy użyciu obiektywów i czujników w większych aparatach. Prawdziwego efektu bokeh nie da się uzyskać w żaden inny sposób.

Efekt bokeh – kiedy się przydaje?

Efekt bokeh jest bardzo popularny w fotografii artystycznej, kreatywnej, często stosuje się go w portretach. Natomiast zupełnie nie jest pożądany w fotografii przyrodniczej, krajobrazowej, architektonicznej, miejskiej czy reportażowej. Wielu fotografów „używa” tego efektu podczas kulinarnych sesji zdjęciowych. Podczas fotografowania jedzenia zazwyczaj stosuje się małą liczbę przysłony f/2,8 - f/5,6 – dla jasnych zoomów, a dla obiektywów jaśniejszych, stałoogniskowych nawet liczbę f/1,8 – f/2,0. Dzięki temu można uzyskać ładne rozmycie tła i efekt bokeh przy jednoczesnym uwydatnieniu najważniejszego elementu potrawy.