Jakie optyczne wady obiektywu wyróżniamy?
Udostępnij przez:
Współczesne obiektywy fotograficzne to zaawansowane konstrukcje, których zadaniem jest precyzyjne skupianie światła na matrycy aparatu, aby uzyskać jak najwyraźniejszy obraz. Może się wydawać, że wystarczy precyzyjne ułożenie kilku szklanych soczewek, by osiągnąć idealny rezultat. Niestety rzeczywistość bywa bardziej skomplikowana. Jakie optyczne wady obiektywu wyróżniamy?
Na czym polegają wady optyczne obiektywów?
Podstawą każdego obiektywu jest soczewka. To element wykonany najczęściej ze szkła optycznego lub specjalnego tworzywa sztucznego, który ma za zadanie ogniskowanie światła. W nowoczesnych obiektywach stosuje się układy wielu soczewek, których kształt, rozmieszczenie i zastosowane materiały są precyzyjnie obliczone. Celem jest uzyskanie jak najlepszego obrazu – ostrego, pozbawionego zniekształceń, równomiernie naświetlonego i bez barwnych obwódek.
Mimo zaawansowanych technologii żadna konstrukcja optyczna nie jest doskonała. Wada obiektywu może objawiać się na różne sposoby – od subtelnych przesunięć kolorów po wyraźne zniekształcenia geometryczne. Niedociągnięcia mogą występować w różnych formach, a ich nasilenie zależy m.in. od rodzaju obiektywu (stałoogniskowy czy zoom), ogniskowej, użytej przysłony oraz warunków oświetleniowych.
Podstawowe wady optyczne obiektywów
Wady optyczne można podzielić na trzy główne grupy: błędy osiowe (związane z osią optyczną obiektywu), pozaosiowe (dotyczące obszarów znajdujących się poza środkiem kadru) oraz zniekształcenia geometryczne (czyli dystorsje).
- Aberracja chromatyczna – powstaje na skutek różnego załamywania światła w zależności od jego barwy. Promienie niebieskie i fioletowe są załamywane bardziej niż zielone czy czerwone. Efektem jest pojawienie się kolorowych obwódek wokół kontrastowych krawędzi. Takie wady obiektywu są szczególnie widoczne w sytuacjach dużego kontrastu, np. gdy ciemny obiekt fotografowany znajduje się na tle jasnego nieba. Aberracja chromatyczna może być uciążliwa zwłaszcza w fotografii krajobrazowej, architektonicznej czy portretowej, gdzie czystość i naturalność kolorów są kluczowe.
- Aberracja sferyczna – W idealnym świecie każdy promień światła przechodzący przez obiektyw powinien skupiać się w jednym punkcie ogniskowej. W praktyce te przechodzące przez brzegi soczewki mogą ogniskować się w innym miejscu niż jej środek. To powoduje rozmycie i spadek ostrości obrazu, szczególnie przy maksymalnie otwartej przysłonie.
- Koma – występuje głównie w obszarach poza centrum kadru. Jasne punkty światła, takie jak gwiazdy czy lampy, mogą przybrać kształt komety – stąd nazwa tej aberracji. Koma najczęściej występuje w obiektywach szerokokątnych, zwłaszcza przy otwartej przysłonie.
- Astygmatyzm – wady obiektywu tego typu sprawiają, iż nie da się jednocześnie prawidłowo odwzorować linii poziomych i pionowych. W rezultacie obraz może być ostry tylko w jednym kierunku, a w drugim rozmyty. To szczególnie zauważalne w narożnikach kadru.
- Krzywizna pola – soczewki optyczne skupiają światło na powierzchni zakrzywionej, natomiast matryca aparatu jest płaska. Krzywizna pola objawia się tym, że podczas ustawienia ostrości na środek kadru, krawędzie są nieostre – i odwrotnie. Wada ta jest bardziej widoczna przy fotografowaniu obiektów o dużej powierzchni.
Zniekształcenia geometryczne – dystorsje
To jedne z najbardziej zauważalnych i uciążliwych wad optycznych obiektywów. Dystorsja powoduje zakrzywienie prostych linii w kadrze. Tego typu zniekształcenia można podzielić na trzy rodzaje.
- Beczkowata – proste linie wybrzuszają się na zewnątrz. Często spotykana w obiektywach szerokokątnych oraz w zoomach przy krótkiej ogniskowej.
- Poduszkowata – odwrotność beczkowatej. Linie zakrzywiają się do środka. Często pojawia się w teleobiektywach i zoomach przy dłuższych ogniskowych.
- Wąsowata – złożone zakrzywienia łączące oba powyższe typy. Trudne do skorygowania i raczej rzadkie.
Zobacz także: Ranking lustrzanek [TOP10]
Winietowanie – częsty problem
Wada obiektywów, która też może wystąpić, dotyczy cieniowania narożników. W takim przypadku obraz robi się ciemniejszy w okolicach narożników. Efekt ten to winietowanie i jest wynikiem padania światła przechwyconego przez obiektyw w kierunku krawędzi okręgu obrazu. Jest to wynik blokowania światła peryferyjnego przez tubus oraz faktu, że fale światła peryferyjnego muszą przemieszczać się dalej niż te w środku obiektywu.
Winietowanie jest zwykle najbardziej zauważalne, kiedy używa się maksymalnej ogniskowej w zoomach lub dużych przysłon. W tym drugim przypadku można to poprawić, przymykając przysłonę obiektywu.
Jak uniknąć optycznych wad obiektywów?
Nie da się całkowicie wyeliminować wad optycznych. Da się jednak ograniczyć je na wiele sposobów. Przede wszystkim liczy się wybór odpowiedniej ogniskowej. Te ze średniego zakresu zwykle oferują najlepszy kompromis między ostrością a zniekształceniami. Ponadto zamykanie przysłony pomaga ograniczyć efekty wielu wad, takich jak aberracja sferyczna czy winietowanie.
Dobrym pomysłem jest również dokonywanie korekty w postprodukcji. Programy do obróbki fotografii oferują gotowe rozwiązania dla tysięcy modeli obiektywów. Można w nich zredukować powstałe zniekształcenia i skorygować rezultaty wizualne. Ciekawą opcją jest też fotografowanie w formacie RAW. Dzięki niemu zachowujemy więcej informacji o obrazie, a to umożliwia bardziej precyzyjne i skuteczne poprawki w trakcie obróbki.
Choć mogłoby się wydawać, że wady obiektywu to coś, czego należy się obawiać, w rzeczywistości są one naturalną częścią fotografii. Znajomość typowych wad optycznych, takich jak aberracje, dystorsje czy winietowanie, pozwala fotografom pracować w sposób umożliwiający ich uniknięcie.
Udostępnij przez:
Te poradniki mogą okazać się pomocne
