Wybierz porady z kategorii
Poradniki Eksperta

Zdaniem eksperta

Kompozycja w fotografii – poznaj jej zasady

Data dodania: 10-10-2023

Właściwie zasady w kompozycji obrazu czy fotografii są zupełnie takie same jak te, które dotyczą kadrowania zdjęcia. Jednak tych zasad jest więcej. Punkt widzenia, miejsce, perspektywa, tło, linie, bryły, przestrzenie, światłocień, kolor, kontrast, ogniskowa, głębia ostrości, przysłona, czas – wszystkie te elementy mają wpływ na kompozycję. Podstawowe problemy, z jakimi trzeba się zmierzyć to prawidłowe wypełnienie kadru, świadome jego komponowanie oraz poprawne kadrowanie. Wszystko, co widzi obiektyw, zostanie zarejestrowane dokładnie tak, jak kadrujemy, niezależnie, czy leży w płaszczyźnie ostrości, czy poza nią. Kompozycja w fotografii to sztuka połączenia wszystkich zasad i umiejętnego ich wykorzystania.

Rodzaje kompozycji w fotografii

Zacznijmy od początku – najbardziej popularna wśród początkujących fotografów jest kompozycja centrala. Polega ona na umieszczeniu głównego motywu zdjęcia w centrum kadru, na przecięciu się dwóch linii podziału. Ten jedyny mocny punkt nie zawsze pasuje do każdego zdjęcia, chociaż stabilizuje kompozycję i uwypukli to, co chcemy pokazać. Tę zasadę powinno stosować się z umiarem, najlepiej wtedy, gdy tło pozostanie neutralne, możliwie powtarzalne.


Kadr podzielony na dziewięć równych prostokątów, to kompozycja według zasady trójpodziału. Linie przecinające się tworzą punkty mocne, w których powinny być umieszczone najważniejsze elementy fotografowanego motywu. Odpowiednie wykorzystanie dwóch lub więcej mocnych punktów pozwala uzyskać wyraziste zdjęcie o harmonijnej kompozycji. Trzeba pamiętać, że obiekt umieszczony w mocnym punkcie będzie wywierał najsilniejszy wpływ na oglądającego.


Reguła złotego podziału, znana już w starożytności, zwana też boską proporcją (łac. divina proportio), to podział odcinka na dwie części w taki sposób, aby stosunek długości dłuższej z nich do krótszej był taki sam, jak całego odcinka do części dłuższej. Znając tę zasadę, dzielimy kadr za pomocą 4 linii, dzięki czemu otrzymujemy tak zwaną siatkę złotego podziału. Tu także mamy do dyspozycji cztery punkty mocne kompozycji.


Typ kompozycji, która świetnie nadaje się do zaprezentowania regularnych wzorów, wprowadza skupienie i ład to kompozycja symetryczna. Linie podziału biegną z każdego rogu kadru pod kątem 45 stopni, a z tak przebiegających linii stworzyć można siatkę i punkty mocne. Jej przeciwieństwem jest kompozycja asymetryczna, w której dąży się do tego, aby dwie strony kadru mocno się od siebie różniły.


Niezwykle popularna jest kompozycja głębi – droga przez las, most, uciekająca w pustkowie szosa – to tylko przykłady tego rodzaju kompozycji. Z drugiej strony kompozycję taką można uzyskać dzięki umieszczeniu fotografowanych obiektów w różnych odległościach od obiektywu. Dzięki niewielkiej głębi ostrości, przedmioty umieszczone dalej od aparatu, zostają rozmyte, co przekłada się na wrażenie przestrzeni.


Nieco podobna do takiej linearnej, jest kompozycja diagonalna (łac. diagonalis), w której główny motyw prowadzony jest przez krzywe linie mocne. Może to być linia krzywa w kształcie litery C, S, lub V. Zresztą jest to dość dowolna zasada, i jeśli fotograf dostrzeże w takiej krzywiźnie coś interesującego, nie ma żadnych przeszkód, by ją zastosować.

Kompozycja w fotografii – zabawy perspektywą

Wszystkie omówione dotychczas zasady kompozycji w fotografii, można przełożyć na język perspektywy, by łatwiej je zapamiętać:

  • perspektywa linearna, statyczna, w której linie pionowe i poziome powinny być zachowane. Występują w niej elementy niewykazujące ruchu. Jest to kompozycja, w której dominują elementy pionowe i poziome, ponieważ wszelkie odchylenia od pionu są postrzegane przez oko ludzkie jako ruch,
  • perspektywa horyzontalna – z wyraźną linią poziomą w kadrze na przykład horyzont,
  • perspektywa wertykalna – z podkreślonymi liniami pionowymi: maszty, słupy, wieża,
  • perspektywa barwna – wykorzystuje zjawisko złudzenia optycznego, które polega na tym, że pewne kolory zdają się bliżej lub dalej od obserwatora, choć w rzeczywistości są tak samo oddalone. Kolory zimne wydają się oddalać, a ciepłe zbliżać,
  • perspektywa sferyczna – jest rozszerzeniem perspektywy linearnej o działanie efektu głębi we wszystkich kierunkach przestrzeni x, y i z. Kieruje się prostą zasadą, im szerszy kąt widzenia, tym obiekty znajdujące się dalej środka obrazu są bardziej zniekształcone,
  • perspektywa dynamiczna – w której występuje przewaga elementów ukośnych, ponieważ w plastyce elementy te postrzegane są jako ruchome.

Kompozycja w fotografii – luźne zasady

Nieco luźniejsze zasady kompozycji w fotografii mogą obowiązywać, gdy na zdjęciu mają się znaleźć jakieś drobne przedmioty. Niektórzy mówią, że na zdjęciu lepiej prezentują się przedmioty w liczbie nieparzystej. Warto sprawdzić tę zasadę.


Kompozycję zamkniętą lub otwartą łatwo rozpoznać. W przypadku tej pierwszej, w kadrze mieści się cały, fotografowany motyw, w drugiej – motyw, na przykład drobne przedmioty lub inne elementy zdjęcia wychodzą poza kadr. Z kolei kompozycja zrównoważona to taka, w której wszystkie elementy – kształty, barwy – rozmieszczone są równomiernie. Prawa i lewa strona kompozycji, dół i góra robią wrażenie wyważonych, a żadna z części nie jest „cięższa” od innych. W kompozycji rytmicznej kształt, barwa czy inny element motywu powtarza się w określonych odstępach.


Jednym z trudniejszych elementów do zakomponowania na zdjęciach jest pusta przestrzeń. No prawie pusta – bo zawsze można znaleźć jakiś punkt zaczepienia, dający równowagę. Ponieważ pustka nigdy nie jest jednolita, należy dostrzec jej inne cechy – kształt, barwę, jasność, czy fakturę i na tej podstawie wkomponować ją w kadr. Sama przestrzeń także może być głównym bohaterem zdjęcia, a dodanie małego obiektu, choćby drzewa, samochodu czy zwierzaka nada tej przestrzeni głębi.

Zasady kompozycji w fotografii – operuj kolorem

Świadome wykorzystywanie koloru w kompozycji obrazu jest jednym z kluczowych rozwiązań. Warto szerzej poznać barwy - ich wartość czy siłę przekazu. Kolor czerwony, pomarańczowy niemal od zawsze miały niezwykłą pozycję na palecie barw. Czerwony zawsze wybije się na plan pierwszy naszego kadru, dlatego trzeba bardzo zwracać uwagę na to, co fotografujemy i jakie ma przesłanie ta fotografia. Grą kolorów i kontrastów w czasie kompozycji w fotografii można świadomie budować emocje widza.

Kompozycja w fotografii – światło i cień

Czas, w którym powstają doskonałe warunki oświetlenia, które pozwalają robić wyjątkowe zdjęcia, to tak zwana magiczna lub złota godzina (ang. Golden Hour). Jest to ostatnia godzina przed zachodem słońca i pierwsza godzina po wschodzie słońca, znana z pięknego naturalnego światła, z którym łatwo się pracuje. Dlatego jest ona tak ważna w kompozycji fotografii – podczas jej trwania słońce znajduje się nisko na niebie, przez co powstają dłuższe cienie i idealne sytuacje oświetleniowe, a bardziej miękki rodzaj światła zazwyczaj zapewnia korzystny wygląd obiektów. 


W czasie złotej godziny działa także magia koloru – jej światło jest cieplejsze, zawiera więcej żółtego, pomarańczowego i czerwonego koloru. Golden Hour to nie wszystko – tuż po zachodzie słońca przychodzi czas tak zwanej niebieskiej godziny (fr. l'heure bleue), czyli krótkie okno czasu po zachodzie słońca, gdy świat jest skąpany w ciemnoniebieskim kolorze. Najbardziej efektowne fotografie udają się, wtedy gdy fotografujemy pod słońce, w czasie tych magicznych chwil. Kompozycje muszą być jednak bardzo przemyślane, a nawet wcześniej sprawdzone, ponieważ jest bardzo wiele czynników, od których sukces zależy. Choćby długość trwania tej mitycznej godziny – zależy od szerokości geograficznej – im bliżej równika, tym krótszy będzie czas jej trwania. Od pory roku, pogody i stopnia zanieczyszczenia powietrza, czy wreszcie od ukształtowania terenu. To wszystko trzeba wiedzieć, zanim zaczniemy komponować nasze fotografie.

Zasady kompozycji w fotografii – podsumowanie

Artysta malarz ma czas na głębokie przemyślenia nad planowanym dziełem – fotograf ma tego czasu zazwyczaj dużo mniej. Często komponowanie obrazu może trwać długo, jak u malarza, a często mamy na nie jedynie sekundy. Gdy coś ciekawego się dzieje, trzeba być przygotowanym.


Naukę komponowania należy zacząć od nauki uważnej obserwacji świata wokół nas, światła ów świat oświetlającego, cienia ów świat ukrywającego, form, kolorów i kształtów.


Komponowanie jest więc podejmowaniem decyzji, w jaki sposób i w którym miejscu kadru umieścić nasz temat. Kompozycja to sposób powiązania elementów formalnych dzieła: linii, brył, płaszczyzn, plam barwnych, światła i cienia, tak aby tworzyły całość zgodną z intencją twórcy.


Reguły kompozycji mogą być postrzegane jako elementy narzucające pewne ograniczenia. Chwila refleksji i szybka analiza kadru pomogą zobaczyć elementy zdjęcia, które są zbędne. Warto komponować ujęcie w taki sposób, aby uzyskać trzy istotne obiekty: jeden na pierwszym planie, jeden w środku i jeden w tle. Zdecydowanie zbyt często zdjęcia są wykonywane na poziomie oczu fotografowanej osoby. Umieszczenie aparatu poniżej lub powyżej tej linii można zapewnić bardziej twórcze punkty obserwacji. Zastosowanie w kompozycji wielu różnych kierunków, zwłaszcza skosów, potęguje wrażenie ruchu, niepokoju, natomiast wrażenie statyczności i bezruchu wywołują układy oparte na poziomej podstawie, podobnie jak układ symetryczny, który zwiększa wrażenie statyczności.


Zasady kompozycji w fotografii są różnorakie – jedne z nich są ważne, podstawowe, inne wydają się mniej ważne i nie ma jednoznacznej recepty na to, jak skomponować idealne zdjęcie.  Warto po prostu znać wiele z tych zasad i zamiennie lub razem stosować, w zależności od chwili, emocji, światła i miejsca, które chcemy uchwycić.


Najlepsze zdjęcia to najprostsze zdjęcia, chodzi tu głównie o prosty przekaz. A fotografia powinna mówić sama za siebie. Komponując kadr, zastanów się, czy fotografia będzie dla wszystkich zrozumiała i jasna w odbiorze?

Powrót

Te poradniki mogą okazać się pomocne

Foto i kamery
Timelapse – jak zrobić film poklatkowy?
Foto i kamery
Ranking lustrzanek [TOP10]
Foto i kamery
Aparat fotograficzny dla dzieci – ranking [TOP10]
Foto i kamery
Aparat kompaktowy – ranking [TOP10]
Aparaty fotograficzne
Co to jest złota godzina?
Foto i kamery
Zoom optyczny a cyfrowy – jakie są różnice?
Najnowsze poradniki

Właściciel serwisu: TERG S.A. Ul. Za Dworcem 1D, 77-400 Złotów; Spółka wpisana do Krajowego Rejestru Sądowego w Sądzie Rejonowym w Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu, IX Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego pod nr KRS 0000427063, Kapitał zakładowy: 40 618 750 zł; NIP 767-10-04-218, REGON 570217011; numer rejestrowy BDO: 000135672. Sprzedaż dla firm (B2B): dlabiznesu@me.pl INFOLINIA: 756 756 756