Fotografia otworkowa – jak zrobić zdjęcie aparatem otworkowym?

Poradniki Eksperta

Co to jest aparat otworkowy? To w rzeczywistości inna nazwa urządzenia, znanego od stuleci – camera obscura (łac. ciemna komora). Ta podstawowa forma rzutowania obrazu na płaszczyznę, znana jest od czasów starożytnych, chociaż faktyczne wynalezienie camera obscura, przypisuje się naukowcowi z XI wieku o imieniu Alhazen. Niektórzy twierdzą, że tak zaczęła się fotografia, ale pierwotnie kamera otworkowa służyła jedynie malarzom, a obraz był co prawda rzutowany, ale nie rejestrowany. W fotografii rzeczywiście chodzi o malowanie światłem, ale też o zapisywanie powstałego obrazu.

W średniowieczu był już uczony, który znał zasadę camera obscura, angielski mnich, filozof i naukowiec Roger Bacon. Dopiero w rękopisie Codex atlanticus (ok. 1485 r.), znaleziony został zapis, że pierwszy szczegółowy opis kamery otworkowej sporządzony został przez włoskiego artystę i wynalazcę Leonardo da Vinci, który wykorzystał go do badania perspektywy.

Podczas gdy pierwsza fotografia otworkowa wykonana aparatem, była dziełem szkockiego naukowca Sir Davida Brewstera w 1850 roku, technika ta stała się bardziej ugruntowana w fotografii pod koniec XIX wieku, kiedy słynęła z miękkich konturów, jakie wytwarzała, w przeciwieństwie do soczewek generujących doskonałe, ostre obrazy.

Kamera otworkowa, to urządzenie pozbawione najbardziej podstawowych elementów. To nic innego, jak nieprzepuszczająca światła przestrzeń z otworem (aperturą). Światło przechodzi przez otwór, rzutując scenę z zewnątrz, na przeciwną stronę wewnętrzną, gdzie zostanie odwrócone i rzucone na światłoczułą powierzchnię, w celu zarejestrowania obrazu.

8 499,00 zł	Cena przed kodem
7 695,00 zł	Najniższa cena

Wyobraźmy sobie całkowicie zaciemnione pomieszczenie z jednym, bardzo małym otworkiem, przez który przechodzi światło. Na przeciwległej ścianie, zobaczymy obraz z zewnątrz. Taką sytuację wykorzystał na przykład znany wenecki malarz Bernardo Bellotto, zwany Canalettem. Głównym dziełem Canaletta, była galeria trzydziestu wedut (wł. veduta – widok, panorama) Warszawy. Canaletto posługiwał się perspektywą zbieżną, zbudowaną na podstawie jednego punktu środkowego, albo perspektywą boczną, w której znajdują się dwa punkty zbieżne, usytuowane po obu stronach centralnej osi obrazu. Do ich wykreślania w XVIII wieku, używano powszechnie urządzenia zwanego camera obscura, czyli ciemni optycznej.

Wpadające przez niewielki otwór promienie słoneczne, rysowały wewnątrz skrzyni odwrócony, pozorny obraz widoku, który obrócony następnie o 180 stopni za pomocą zwierciadeł, mógł posłużyć malarzowi za wzór do odrysowania. Można powiedzieć, że dzięki pracowitości i dokładności pracy malarza, była to swoista fotografia otworkowa. Jeśli wiemy, jak jest zbudowana camera obscura – czyli kamera otworkowa – i wiemy, jakie są zasady jej działania, w bardzo prosty sposób możemy zbudować taką kamerę we własnym zakresie.

Skonstruowanie prostej kamery otworkowej, jest w miarę łatwe. Wystarczy zrobić otwór z jednej strony zamykanego pudełka wykonanego z materiału, który nie przepuszcza światła. Umieścić cienki kawałek metalu lub puszkę z malutkim otworem, a na zewnątrz pudełka nakleić pasek czarnej taśmy na otwór, który działa jak ręczna migawka. Następnie po przeciwnej stronie otworu, w pudełku trzeba umieścić kawałek filmu lub papieru fotograficznego i aparat jest gotowy.

Prosta konstrukcja kamery otworkowej, daje wiele możliwości jej wykonania, przy użyciu różnych materiałów. Różne kształty i rozmiary, z różnymi formatami i rodzajami materiałów światłoczułych, z kilkoma otworami, zakrzywionymi płaszczyznami filmowymi, do zdjęć panoramicznych, portretowych, itp. Istnieje wiele pomysłowych sposobów tworzenia tych kamer. Nawet najzwyklejsze przedmioty, mogą niespodziewanie stać się kamerami otworkowymi.

Można oczywiście zmienić swój zwykły aparat w kamerę otworkową, po prostu zamieniając obiektyw na mały otwór. Istnieje również wiele produkowanych komercyjnie kamer otworkowych i obiektywów do fotografii otworkowej. Są to nawet bardzo wyszukane modele, ale zwykle dość drogie. Entuzjaści symulowanej fotografii otworkowej, mogą znaleźć odpowiednie aplikacje na smartfony.

Prawdziwa fotografia otworkowa, powstanie niezależnie od tego, jakim aparatem jest zrobiona – pudełkiem po butach, czy zwykłym aparatem z wyjętym obiektywem. Aby „zbudować” kamerę otworkową, wykorzystując aparat fotograficzny, wystarczy naprawdę niewiele. Wszystko czego potrzebujemy, to zapasowa zaślepka na aparat, kawałek cienkiego metalu, szpilka lub igła, nożyczki, czarna taśma elektryczna, trochę drobnego papieru ściernego i wiertło… W pierwszej kolejności, musimy wywiercić otwór w zaślepce aparatu, potem przykleić kawałek metalu do zaślepki i zrobić w nim maleńki otwór. Warto wszystko dobrze wykończyć, by nasza camera obscura wyglądała profesjonalnie. Średnica otworu powinna być w granicach 0,1–0,3 mm, a metodę jej wyliczenia określił József Petzval, austriacki matematyk, fizyk i wynalazca, jeden z twórców współczesnej optyki geometrycznej i podstaw konstrukcji obiektywów.

eraz wystarczy przymocować aparat do statywu, włączyć tryb manualny, użyć wyświetlacza LCD i histogramu, aby ustawić dobrą ekspozycję i kompozycję. Światło przechodząc przez otworek o małej średnicy, stworzy na przeciwległej ścianie obraz, którego jasność będzie proporcjonalna do jasności na zewnątrz oraz wielkości otworka. Jeśli otworek nie jest dostatecznie mały, światło utworzy na matówce koło o wielkości proporcjonalnej, do wielkości otworka. Dlatego zwiększanie średnicy otworka, zmniejsza ostrość obrazu. Zmniejszanie średnicy otworka poprawia ostrość, ale zmniejsza jasność. Poprawa ostrości jest ograniczona, przez falową naturę światła.

Gdy otworek ma średnicę porównywalną z długością fali świetlnej, na ekranie pojawia się rozmycie obrazu wywołane interferencją światła, które ulega dyfrakcji na brzegach otworu. Dobierając rozmiary otworka, można uzyskać wewnątrz natężenie światła wystarczające do tego, by naświetlić materiał światłoczuły. Obraz powstający różni się od obrazu uzyskanego przez aparat fotograficzny tym, że jest bardziej miękki (nieostry). Jak można się spodziewać, ekspozycja wykonana kamerą otworkową będzie stosunkowo długa – od kilku sekund do kilku godzin – nawet w normalnych warunkach dziennych. Możliwe jest ustalenie ekspozycji, na podstawie wielkości przysłony i czułości używanego filmu, ale odbywa się to metodą prób i błędów, a nie z góry ustalonych zasad.

Obraz w kamerze otworkowej jest odwrócony w porównaniu z obiektem. Jest prawdziwy, stąd można go uformować na ekranie;
Rozmiar uzyskanego obrazu jest stosunkowo mniejszy, niż rzeczywisty obiekt;
Działanie kamery otworkowej opiera się na fakcie, że światło porusza się w linii prostej;
Można rzutować obraz utworzony przez kamerę otworkową na półprzezroczystą powierzchnię, w celu bezpiecznej obserwacji zaćmienia Słońca w czasie rzeczywistym, a także, aby uchwycić ruch Słońca przez długi czas (Solagrafia).

Fotografia otworkowa, to świetny sposób na dodanie unikalnego akcentu do kreatywnego repertuaru. Ponadto, jest to naprawdę tania i łatwa do wypróbowania technika.