Jaki filtr polaryzacyjny wybrać?

Poradniki Eksperta

Zanim odpowiemy sobie na pytanie, postawione w tytule, powinniśmy się dowiedzieć, co to jest polaryzacja światła. Musimy też zrozumieć, na czym to zjawisko fizyczne polega. Światło, będąc falą elektromagnetyczną, jest też falą poprzeczną. Polaryzacja jest zjawiskiem, któremu podlegają jedynie fale poprzeczne, czyli te fale, których kierunek drgań, jest zawsze prostopadły do kierunku rozchodzenia się fali. Polaryzacja, polega na uporządkowaniu kierunku drgań fali. Jeżeli wszystkie elementy fali drgają wzdłuż tej samej płaszczyzny, mówimy wówczas, że taka fala jest spolaryzowana całkowicie. W przypadku fali niespolaryzowanej, drgania są ułożone w sposób przypadkowy i odbywają się we wszystkich możliwych płaszczyznach. Światło ulega polaryzacji częściowej lub całkowitej, gdy przechodzi przez sztucznie wytworzone filtry polaryzacyjne lub odbija się, albo przechodzi do przezroczystej substancji dielektrycznej, na przykład szkła. Jest spolaryzowane także, gdy przechodzi przez polaryzatory naturalne. Filtr polaryzacyjny charakteryzuje się tym, że przepuszcza jedynie tę składową drgań fali, która jest równoległa do kierunku orientacji filtra, a składowa prostopadła, ulega całkowitemu wygaszeniu. Jak to działa? Niespolaryzowane światło, które pada na filtr polaryzacyjny, po przejściu przez polaroid, drga tylko w jednym kierunku, więc jest ono całkowicie spolaryzowane. Natężenie światła spolaryzowanego jest w tym przypadku o połowę mniejsze, od pierwotnego natężenia światła niespolaryzowanego.

Pierwszy filtr polaryzacyjny powstał w 1929 roku i była to płytka wykonana z nitrocelulozy, w której zatopiono kryształy siarczanu jodochininy. Płytka otrzymana w ten sposób, miała zdolność do absorbowania światła o polaryzacji poprzecznej, względem kierunku orientacji kryształków. Pod koniec lat trzydziestych ubiegłego wieku, płytka z nitrocelulozy została zastąpiona jej ulepszoną wersją, o nazwie H-sheet. Nowy model, był oparty na polialkoholu winylowym z jodkiem potasu. Tyle teorii – teraz warto dowiedzieć się, jaki efekt można osiągnąć, gdy zastosujemy filtr polaryzacyjny.

W swej praktyce fotograficznej, niemal każdy spotkał się ze zjawiskiem, gdy fotografując coś lub kogoś przez szybę, na zdjęciu zarejestrował również swoje odbicie. Filtr polaryzacyjny, dzięki odpowiedniemu ustawieniu, zapobiega pojawianiu się odblasków oraz — tłumiąc odbicia — umożliwia robienie zdjęć przez szyby. Jak to się dzieje? Aby to sobie uświadomić, warto spojrzeć na świat tylko przez filtr polaryzacyjny. Światło spolaryzowane oglądane przy różnych kątach, pomiędzy płaszczyzną polaryzacji światła padającego, a płaszczyzną polaryzacji światła przepuszczanego przez filtr, pozwala zobaczyć, jak będzie wyglądało zdjęcie w różnych ustawieniach filtra polaryzacyjnego.

Filtr polaryzacyjny liniowy, to sam polaryzator. Światło po przejściu przez taki filtr, jest spolaryzowane liniowo, a to może zakłócać pomiar światła i automatykę ostrości w lustrzankach, ponieważ światło spolaryzowane, może nie być odbite albo przepuszczone przez lustro, w zależności od kąta polaryzacji. Dlatego w fotografii, powszechnie znajduje zastosowanie filtr polaryzacyjny kołowy. Zbudowany jest z dwóch pierścieni, w których jest polaryzator, z doklejoną za nim płytką ćwierćfalową, połączonych ze sobą w taki sposób, żeby można było obracać jednym z nich, kiedy filtr jest zamocowany na obiektywie. Dzięki temu, możemy wpływać na kierunek polaryzacji światła. Po przejściu przez taki filtr fotograficzny, światło jest spolaryzowane kołowo, co nie ma negatywnego wpływu na działanie aparatu. Najczęściej filtr polaryzacyjny to po prostu pierścień, który nakręca się na obiektyw aparatu, a efekt polaryzacji światła, uzyskuje się przez obracanie pierścienia zewnętrznego. Zdarzają się także filtry polaryzacyjne, które osadza się w odpowiednim, uniwersalnym uchwycie, nakręcanym lub nakładanym na obiektyw tak, jak w przypadku uchwytów do filtrów, używanych podczas fotografowania smartfonem.

Używając filtra polaryzacyjnego, szybko przekonamy się, że jest to akcesorium fotograficzne, które jest niezwykle przydatne. Nie tylko ze względu na natychmiastowe efekty jego działania, podczas fotografowania pejzażu, czy przedmiotów na wystawie sklepowej. W plenerze, błękit nieba staje się ciemniejszy, a chmury pozostają białe, natomiast filtr polaryzacyjny działa najmocniej, gdy obiektyw skierowany jest pod kątem 90 stopni, do kierunku światła biegnącego od słońca. Filtr pozwala na zwiększenie nasycenia barw powierzchni nieprzezroczystych, np. zieleni roślin, czy kolorów tkanin, jak również redukcję odbić od powierzchni przezroczystych. Przyda się też, gdy zechcemy fotografować wodę spadającą kaskadowo z wodospadu, czy ruch pieszych na ulicy: gdy na obiektywie jest filtr polaryzacyjny, redukuje on poziom światła, wpadającego do aparatu o mniej więcej dwie pełne wartości. Jeśli w aparacie ustawiona będzie najmniejsza możliwa przysłona (f/22) i najniższa czułość (ISO 100), i nadal brakuje by przy prawidłowej ekspozycji zastosować czas ½ sekundy, wtedy warto sięgnąć po filtr polaryzacyjny, który zredukuje dwie wartości ekspozycji i umożliwi zastosowanie planowanego czasu migawki ½ s. Filtr polaryzacyjny nie tylko redukuje lub eliminuje szary blask na mokrych powierzchniach, ale także daje dużo bardziej nasycone kolory.

Ponieważ filtr polaryzacyjny zmniejsza dopływ światła wpadającego przez obiektyw o dwie działki przysłony, warto zwrócić uwagę na ustawienie filtra, w przypadku obiektywów szerszych niż 28 mm, we fragmentach przedstawiających na przykład czyste niebo. Przy złym ustawieniu, może się zdarzyć niepożądane winietowanie obrazu, czyli jedna część nieba może wydawać się ciemniejsza. Jeśli naturalny kontrast fotografowanej sceny jest wysoki, na przykład biały śnieg i błękitne niebo, nadmierna polaryzacja może spowodować, że niebo stanie się na zdjęciu zbyt ciemne lub nawet nienaturalnie czarne. Ponieważ stopień polaryzacji światła nieba, zmienia się wraz z odległością kątową od słońca i jest największą pod kątem prostym, to im bardziej spolaryzowane światło, tym większy będzie efekt zastosowania filtra. W przypadku zdjęć plenerowych, najciemniejsze niebo uzyskamy przy ustawieniu kąta filtrowania 90 stopni w stosunku do słońca. Przy kącie 0 stopni, niebo będzie rozjaśnione w stosunku do pozostałych elementów krajobrazu. Wśród scen, przy których nie możemy używać filtra polaryzacyjnego, są między innymi panoramy, gdyż barwa nieba z jednego zdjęcia, nie dopasuje się do drugiego. Używania filtra polaryzacyjnego, trzeba niejako nauczyć się, podczas fotografowania.

Dzięki nieograniczonym możliwościom aparatów cyfrowych i pojemnych nośników pamięci, można ćwiczyć różne ustawienia filtra, podczas nawet najbardziej banalnego spaceru z aparatem. Obracanie pierścieniem filtra i obserwacja na ekranie lub w wizjerze tego, co przez filtr widać, pomoże dobrać odpowiednie ustawienia, by zdjęcia były najbardziej interesujące. Czy będą to ludzkie twarze, kwiaty w zbliżeniu, czy rozległe panoramy, zrób zdjęcie każdego z motywów przy dwóch ustawieniach polaryzatora – dającym minimalny i maksymalny efekt. Po kilku takich spacerach, można się nauczyć, w jakiej sytuacji filtr polaryzacyjny poprawi zdjęcie i w jakim ustawieniu względem źródła światła, efekt jego działania będzie najsilniejszy.

W przypadku używania wielu filtrów jednocześnie, filtr polaryzacyjny powinien zostać nakręcony najbardziej zewnętrznie. Filtry polaryzacyjne dają ogromne możliwości poprawiania jakości zdjęcia, dzięki redukowaniu odblasków, które powodują przekłamania w odtwarzaniu kolorów. Nie należy ich jednak traktować jak filtry standardowe i pozostawiać na stałe na obiektywie. Nie poprawią one jakości każdego zdjęcia i powinny być używane, przede wszystkim jako narzędzie twórcze. Warto też podkreślić, że jedynym filtrem, spośród wielu używanych w fotografii analogowej, którego działania nie da się zastąpić odpowiednim programem w aparacie cyfrowym, jest filtr polaryzacyjny.