System operacyjny – co to jest? Jak go sprawdzić?

Poradniki Eksperta

Praktycznie każde urządzenie elektroniczne jest wyposażone w system operacyjny. Choć kojarzymy go przede wszystkim z komputerami czy telefonami, to występuje też w innych sprzętach. Swój system operacyjny mają „pecety”, telefony, ale także telewizory czy nowoczesne lodówki smart i masa pozostałych produktów. Oczywiście w zależności od głównego przeznaczenia urządzenia oferowane przez niego funkcje znacząco się różnią, a zadania są odmienne. Warto jednak wiedzieć co to jest system operacyjny, gdy wybierasz komputer lub urządzenie mobilne. Dzięki temu łatwiej dopasujesz sprzęt do swoich potrzeb.

W urządzeniach elektronicznych system operacyjny jest podstawowym oprogramowaniem, które kontroluje pracę podzespołów. Zapewnia on także środowisko do działania innych, zainstalowanych aplikacji. Przykładem tego może być przeglądarka internetowa w komputerze, pakiet biurowy czy gry. Podobnie na telewizorach aplikacje np. do uruchamiania serwisów VoD są napisane dla danego systemu operacyjnego, czasem uniwersalnego, a innym razem charakterystycznego dla danej marki. Dlatego też dostępność oprogramowania różni się w zależności od platformy. Pierwsze systemy operacyjne działały jedynie w środowisku tekstowym i wymagały znajomości komend, które należało wpisywać dla uzyskania określonego rezultatu. Dziś standardem jest warstwa graficzna, dzięki której obsługa jest znacznie bardziej przystępna dla użytkownika.

Aby właściwie wybrać urządzenie warto wiedzieć, jakie są systemy operacyjne. W zależności od tego, czy kupujesz komputer, tablet lub telefon, są one różne dla każdego rodzaju sprzętu. System operacyjny powinien być dopasowany przede wszystkim do tego, jakich programów będziesz używał.

W laptopach i komputerach stacjonarnych dużą popularnością cieszy się Windows 10, który obecnie jest zastępowany przez Windows 11. Popularne „okienka” mają wiele zalet. Przede wszystkim są to uniwersalność oraz dostępność różnych urządzeń. Windows jest świetnym wyborem, jeśli potrzebujesz wydajnego, gamingowego „peceta” jak i lekkiego, mobilnego ultrabooka. Oprócz tego jego najnowsze wersje bardzo dobrze sprawdzają się na tabletach. Ogromna baza oprogramowania sprawia, że nie będziesz miał problemów ze znalezieniem aplikacji do pracy. Oprócz tego jest najlepszym wyborem do komputera gamingowego. Jak wynika z ankiety Steam, czyli najpopularniejszej platformy cyfrowej dystrybucji gier, jego różne wersje są zainstalowane na ponad 96 proc. komputerów z klientem Steam. Windows 10 oraz 11 jest preinstalowany na większości laptopów oraz gotowych zestawów komputerowych. Jeśli Twój komputer nie ma systemu operacyjnego, licencję na Windows 10 możesz dokupić.

Dla swoich komputerów Apple opracowało autorski system operacyjny – macOS. Jest on dostępny tylko na urządzeniach tej firmy – iMac oraz MacBook. Dzięki temu jest idealnie dopasowany do konfiguracji sprzętowej co pozwala na uzyskanie stabilności, wydajności oraz oszczędności energii w przypadku komputerów przenośnych. MacOS dysponuje bardzo dużą bazą oprogramowania do pracy biurowej oraz kreatywnej. Jest częstym wyborem programistów, grafików czy montażystów wideo.

Jeśli kupiłeś komputer bez systemu operacyjnego i poszukujesz darmowej alternatywy dla Windowsa, to Twoim wyborem może być Linux. Jest to w zasadzie cała rodzina systemów operacyjnych opartych na linuksowym jądrze. Dostępnych jest wiele tzw. dystrybucji tego oprogramowania, czyli kompilacji przygotowanych przez niezależenie przedsiębiorstwa i fundacje. Popularny system operacyjny z tej rodziny to Ubuntu, który jest najczęściej instalowanym na komputerach osobistych Linuksem. Jego zalety to regularne aktualizacje, zaawansowany interfejs graficzny, łatwa konfiguracja oraz szeroki wybór oprogramowania. Nie wszystkie aplikacje, które znasz z Windowsa są dostępne na Linuksie, dlatego część z nich można uruchomić za pomocą emulatorów. Powstała także specjalna dystrybucja Linuksa dla graczy – SteamOS. Ma on zintegrowanego klienta Steam, dzięki czemu możesz grać w wybrane, kompatybilne tytuły ze swojej biblioteki. Oczywiście jest to w pełni funkcjonalny system operacyjny, kompatybilny z dodatkowym oprogramowaniem.

W laptopach coraz większą popularność zdobywa także Chrome OS. To system operacyjny oparty na Linuksie, opracowany przez Google. Do realizacji większości funkcji wymaga on dostępu do Internetu, ponieważ jak wskazuje sama nazwa - bazuje na przeglądarce Chrome, której zmodyfikowana wersja zastępuje tradycyjny pulpit. Ze sklepu Google Play, który znasz z Androida, możesz instalować dodatkowe aplikacje. Laptopy z zainstalowanym Chrome OS to tzw. Chromebooki. Ich największą zaletą jest energooszczędność i łatwość obsługi. Świetnie się sprawdzą, jeśli potrzebujesz komputera do pracy biurowej czy korzystania z sieci.

6 129,99 zł	Cena przed obniżką
6 129,99 zł	Najniższa cena

Odmienny interfejs użytkownika oraz podzespoły sprawiają, że na telefonach znajdziemy inne systemy operacyjne niż w komputerach. Obecnie wyróżnimy ich trzy główne rodzaje. Na smartfonach Apple dostępny jest oczywiście iOS, z kolei na tabletach iPadOS. Oba wyróżniają się intuicyjnym interfejsem dotykowym oraz pełną integracją z systemem macOS. Ich główną zaletą jest idealne dopasowanie do konfiguracji sprzętowej co pozwala na uzyskanie dużej płynności działania oraz wydajności. Za źródło aplikacji służy sklep App Store z ogromną bazą zarówno płatnego, jak i darmowego oprogramowania.

Drugi najbardziej popularny na tabletach i telefonach system operacyjny to oczywiście Android. Jego zaletą jest otwartość i pełna konfigurowalność. Urządzeń do wyboru jest mnóstwo. Od tradycyjnych smartfonów, przez modele odporne na uderzenia, upadki oraz wodę po takie ze składanymi ekranami. Oficjalną platformą dystrybucji aplikacji jest sklep Google Play, jeśli jednak chcesz możesz pobierać programy z innych źródeł i instalować je na swoim urządzeniu, wystarczy mieć plik w formacie.apk. Właśnie za tę wolność wielu użytkowników ceni Androida. Dodatkowo jest silnie zintegrowany z usługami Google, jak Gmail czy mapy, co jest zaletą dla wielu osób. Android to system operacyjny bazujący na jądrze Linuksa, a producenci urządzeń mogą go modyfikować wprowadzając np. własne nakładki graficzne i dołączając własne oprogramowanie.

Trzecią siłę na rynku smartfonów stanowi system operacyjny Harmony OS, przygotowany dla urządzeń Huawei. Atutem jest kompatybilność z androidowymi aplikacjami, jednak tylko tymi, które nie korzystają z usług Google zablokowanych na tych telefonach. Dlatego głównym źródłem oprogramowania jest sklep AppGallery, którego oferta dynamicznie się rozwija. HarmonyOS jest, póki co, dostępny w Chinach, ale Huawei zapowiedziało, że również wybrane urządzenia z europejskiego rynku otrzymają możliwość aktualizacji Androida do tego systemu.

Czy to na komputerach, czy w telefonach, system operacyjny jest stale rozwijany i pojawiają się jego nowe wersje. Dlatego producent powinien zapewnić możliwość aktualizacji. Warto korzystać z najnowszej wersji oprogramowania z dwóch przyczyn. Pierwsza to nowe możliwości i funkcje. Producenci często wprowadzają w kolejnych wersjach systemu dodatkowe rozwiązania, dzięki którym korzystanie z urządzenia jest znacznie przyjemniejsze. Oprócz tego pojawiają się poprawki w aplikacjach, dzięki czemu działają stabilniej. Kolejnym z argumentów jest bezpieczeństwo. Każdy system operacyjny może mieć niestety pewne luki, które może wykorzystać złośliwe oprogramowanie. Są one na bieżąco naprawiane w aktualizacjach. Dlatego warto wiedzieć, jak sprawdzić system operacyjny oraz jego wersję. Jeśli korzystasz z Windowsa wystarczy wpisać w wyszukiwarce frazę „informacje o systemie” i natychmiast trafisz do odpowiedniej zakładki. W przypadku Androida informację taką znajdziesz w menu ustawień. Zazwyczaj po wyjęciu z pudełka większość telefonów i komputerów ma aktywowaną opcję automatycznej aktualizacji. Dzięki temu nie musisz obawiać się, że będziesz korzystał z niezabezpieczonego systemu.

Popularny BIOS (obecnie UEFI), to tak zwany podsystem komputera. Jest pierwszym rodzajem oprogramowania, który włącza się wraz z uruchomieniem urządzenia. Jest zainstalowany w pamięci płyty głównej i pozwala jedynie na dokonywanie konfiguracji technicznej komputera. Jego obecność jest niezbędna do pracy urządzenia, a często służy on także do zmian ustawień, mających na celu optymalizację sprzętu. Klasyczny BIOS kojarzysz na pewno jako szare napisy na czarnym tle. Obsługuje się go jedynie z pomocą klawiatury i zazwyczaj najłatwiej poruszają się po nim osoby, które dobrze wiedzą czego i gdzie szukać. BIOS pozwala również na dokonywanie zmian w parametrach pracy poszczególnych podzespołów komputera. Jeśli więc ktoś chce na przykład zwiększyć częstotliwość taktowania procesora, dokona tego właśnie z pomocą podsystemu.

Nowoczesne płyty główne nie korzystają już z BIOSa. Zastąpił go system kryjący się pod nazwą UEFI. Jest to przyjaźniejsze użytkownikom środowisko, które bardziej przypomina już klasyczny system operacyjny. Interfejs jest prostszy w obsłudze i także o wiele bardziej przejrzysty. Choć spełnia tę samą funkcję co BIOS, UEFI na pewno bardziej przypadnie Ci do gustu.

Planujesz zakup nowego komputera, ale boisz się samodzielnej instalacji i konfiguracji systemu operacyjnego? Całkiem niepotrzebnie. Dokonując zakupów w naszej sieci, możesz skorzystać z usługi polegającej na zainstalowaniu oraz konfiguracji ustawień oprogramowania. Jeśli kupujesz sprzęt z brakiem systemu, możesz kupić go osobno. W takim wypadku, nasi serwisanci zainstalują go sami. W ramach poszczególnych pakietów, możliwe jest wykonanie wielu dodatkowych czynności, które mają na celu przygotować Twój komputer do pracy, niewymagającej od Ciebie dodatkowych czynności. Dotyczy to także instruktażu łączenia się z siecią bezprzewodową Wi-Fi, a także sparowania urządzeń peryferyjnych z nowym sprzętem. Nasi serwisanci dokonują również instalacji odtwarzaczy multimedialnych i aktualizacji kodeków, które pozwalają oglądać filmy i słuchać muzyki na zakupionym sprzęcie. Jeśli kupiłeś u nas także pakiet Office, również może on zostać wgrany na Twoim komputerze. Dotyczy to zresztą wszystkich programów, które kupisz w naszej sieci. W przypadku komputerów, możliwa jest także dodatkowa konfiguracja techniczna, polegająca na zainstalowaniu dodatkowego dysku lub modułu pamięci operacyjnej RAM. Kupując nowe urządzenie, zapytaj o tę usługę sprzedawcę. Udzieli Ci dodatkowych informacji oraz skieruje sprawę dalej.